کد مطلب:233459 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:193
دانشور بی همتا
«... الامام عالم لا یجهل». امام عالمی است كه نادانی در او راه ندارد. دیگر دانشمندان بشری فی الجمله عالمند؛ یعنی اگر در موضوعی علم و آگاهی دارند، در بسیاری از مسایل دیگر جاهلند و نادان. در بین دانشمندان كسی نیست كه در تمام موضوعات علمی متخصص باشد.
تنها امیرالمؤمنین علیه السلام بود كه همیشه می فرمود:«أیها الناس! سلونی قبل أن تفقدونی» [1] ؛ یعنی از هر چه بپرسید من جواب می گویم، چه از عالم ماده - با تمام پهناوری آن - و چه از عالم مجردات - با همه ی وسعت آن. این حرف از غیر علی بن ابیطالب علیه السلام و فرزندان معصوم او از زبان دیگری صادر نشده و نمی شود. چه، هر كس دیگری كه چنین ادعایی كند،رسوا خواهد شد.
امام رضا علیه السلام از امام باقر علیه السلام و آن حضرت از جابر بن عبدالله انصاری نقل می كند كه جابر گفت: رسول خدا فرمود:
من گنجینه ی دانشم و علی كلید آن است و كسی كه دسترسی به گنجینه را می طلبد باید به سراغ كلید برود. [2] .
در حریم مقدس امام معصوم و حجت خدا، جهل راهی ندارد. چرا كه نادانی در هر مرتبه ای كه باشد، نقص است و با مقام عصمت آن ذوات مقدس منافات دارد. جهل و نادانی در هر مسأله ای باعث حیرت و سرگردانی است و این با فلسفه امامت و مقام خلیفةاللهی امام، در تضاد است. سیره ی ائمه اطهار و معصومین علیه السلام حقانیت این مطلب را ثابت كرده و علی رغم دشمنی های
[ صفحه 131]
فراوان نسبت به این خاندان، دانشمندان اهل سنت نیز بر علوم سرشار ائمه علیه السلام اقرار دارند.
در مشكلاتی كه برای خلفا و از جمله عمر و عثمان پیش می آمد، از امیرالمؤمنین علیه السلام استمداد می طلبیدند و امام علیه السلام در جهات مختلف علمی از جمله در حل مسایل شرعی و قضایی گره گشایی می فرمود. و عمر بارها می گفت:«لا أبقانی الله فی معضلة لیس فیها أبوالحسن!» [3] آری تنها كسی كه شهامت داشت بگوید: هر چه می خواهید از من بپرسید و اطمینان داشت از عهده ی سؤالات مطرح شده بر می آید، امام علی علیه السلام بود. [4] .
حضرت ثامن الحجج علیه السلام پس از ذكر این حقیقت كه در علم امام جهل و نادانی راه ندارد، در فرازهای بعدی به گونه ای دیگر از علم امام یاد می كند و در اشاراتی هوشیارانه - آنسان كه روش همیشگی این خاندان است - در قالب جمله ای كوتاه، اما عمیق یكی از ویژگی های علم امام را یاد آور می شوند. ما نیز فرصت را غنیمت شمرده، به مناسبت این فراز به برخی از خصایص علم امام اشاره می كنیم.
«الامام... نامی العلم»؛ امام علمی بالنده دارد. دانش ائمه پایدار و همیشگی است. این دانش پیوسته با سرچشمه غیبی خود در ارتباط بوده، مدام قوت و شدت پذیرفته و افزایش می یابد.
امام باقر علیه السلام می فرماید: «لو لا أنا نزداد لأنفدنا» [5] اگر بر دانش ما افزوده نمی شد، به پایان می رسید.
[ صفحه 132]
مفضل بن عمر گوید امام صادق علیه السلام به من فرمود: ما را هر شب جمعه شادمانی ویژه ای است! گفتم: شادمانیتان افزون باد! چطور؟! فرمود: هر شب جمعه روح پیامبر اسلام و امامان تا عرش بالا می روند و روح ما هم با روح آنان بالا می رود و این ارواح به بدنهای خود باز نمی گردند مگر با معرفتی تازه و جدید و اگر چنین نبود، علم ما به پایان می رسید. خداوند به پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم امر می فرماید كه از ما، فزونی علم را طلب كن: (و قل رب زدنی علما) [6] ؛ و بگو: پروردگارا علم مرا زیاد فرما!
یكی دیگر از ویژگی های این علم «وهبی» بودن آن است؛ بدان معنا كه اكتسابی نیست، بلكه بخششی از جانب خدای متعال است و در آن، موقعیت سنی و سایر شرایط عادی مطرح نیست. لذا یك كودك پنج ساله (همچون وجود مقدس امام عصر «عج» و یك نوزاد در گهواره (همچون حضرت عیسی علیه السلام)پس از نیل به مقام امامت یا نبوت، همان گونه از علم وهبی الهی بهره مند است كه حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و حضرت نوح علیه السلام در سنین پیری از این علم بهره داشته اند.
ویژگی دیگر علم امام علیه السلام، فراگیر بودن آن است. چنانچه پیش تر گفتیم امام رضا علیه السلام از وسعت علمی حجت خدا به «ماه آسمان» تعبیر فرموده اند: همانا منزلت امام در زمین بسان منزلت ماه در آسمان است، كه در جایگاه خود بر تمام اشیا اشراف دارد [7] .
بنابراین چگونه ممكن است چیزی از امور مردم بر ائمه علیه السلام پوشیده باشد، در حالی كه آنان حجت خدا بر خلق هستند.
[ صفحه 133]
آری! هر كس در طلب هدایت گام بر می دارد و دانش كتاب الهی را می جوید، باید به سراغ بزرگ مردی رود كه گنجینه های اسرار علوم الهی نزد اوست [8] و نشان افتخار «دروازه ی شهر علم» را از پیامبر آخرین دریافت داشته است. [9] .
بدیهی است كه به حكم حدیث ثقلین،این ویژگی در سایر جانشینان آن حضرت نیز استمرار یافته و همه ی آنان از سرچشمه ی زلال علوم نبوی سیراب شده اند و تشنگان و گم گشتگان را رهایی می بخشند.
تنها امیرالمؤمنین علیه السلام بود كه همیشه می فرمود:«أیها الناس! سلونی قبل أن تفقدونی» [1] ؛ یعنی از هر چه بپرسید من جواب می گویم، چه از عالم ماده - با تمام پهناوری آن - و چه از عالم مجردات - با همه ی وسعت آن. این حرف از غیر علی بن ابیطالب علیه السلام و فرزندان معصوم او از زبان دیگری صادر نشده و نمی شود. چه، هر كس دیگری كه چنین ادعایی كند،رسوا خواهد شد.
امام رضا علیه السلام از امام باقر علیه السلام و آن حضرت از جابر بن عبدالله انصاری نقل می كند كه جابر گفت: رسول خدا فرمود:
من گنجینه ی دانشم و علی كلید آن است و كسی كه دسترسی به گنجینه را می طلبد باید به سراغ كلید برود. [2] .
در حریم مقدس امام معصوم و حجت خدا، جهل راهی ندارد. چرا كه نادانی در هر مرتبه ای كه باشد، نقص است و با مقام عصمت آن ذوات مقدس منافات دارد. جهل و نادانی در هر مسأله ای باعث حیرت و سرگردانی است و این با فلسفه امامت و مقام خلیفةاللهی امام، در تضاد است. سیره ی ائمه اطهار و معصومین علیه السلام حقانیت این مطلب را ثابت كرده و علی رغم دشمنی های
[ صفحه 131]
فراوان نسبت به این خاندان، دانشمندان اهل سنت نیز بر علوم سرشار ائمه علیه السلام اقرار دارند.
در مشكلاتی كه برای خلفا و از جمله عمر و عثمان پیش می آمد، از امیرالمؤمنین علیه السلام استمداد می طلبیدند و امام علیه السلام در جهات مختلف علمی از جمله در حل مسایل شرعی و قضایی گره گشایی می فرمود. و عمر بارها می گفت:«لا أبقانی الله فی معضلة لیس فیها أبوالحسن!» [3] آری تنها كسی كه شهامت داشت بگوید: هر چه می خواهید از من بپرسید و اطمینان داشت از عهده ی سؤالات مطرح شده بر می آید، امام علی علیه السلام بود. [4] .
حضرت ثامن الحجج علیه السلام پس از ذكر این حقیقت كه در علم امام جهل و نادانی راه ندارد، در فرازهای بعدی به گونه ای دیگر از علم امام یاد می كند و در اشاراتی هوشیارانه - آنسان كه روش همیشگی این خاندان است - در قالب جمله ای كوتاه، اما عمیق یكی از ویژگی های علم امام را یاد آور می شوند. ما نیز فرصت را غنیمت شمرده، به مناسبت این فراز به برخی از خصایص علم امام اشاره می كنیم.
«الامام... نامی العلم»؛ امام علمی بالنده دارد. دانش ائمه پایدار و همیشگی است. این دانش پیوسته با سرچشمه غیبی خود در ارتباط بوده، مدام قوت و شدت پذیرفته و افزایش می یابد.
امام باقر علیه السلام می فرماید: «لو لا أنا نزداد لأنفدنا» [5] اگر بر دانش ما افزوده نمی شد، به پایان می رسید.
[ صفحه 132]
مفضل بن عمر گوید امام صادق علیه السلام به من فرمود: ما را هر شب جمعه شادمانی ویژه ای است! گفتم: شادمانیتان افزون باد! چطور؟! فرمود: هر شب جمعه روح پیامبر اسلام و امامان تا عرش بالا می روند و روح ما هم با روح آنان بالا می رود و این ارواح به بدنهای خود باز نمی گردند مگر با معرفتی تازه و جدید و اگر چنین نبود، علم ما به پایان می رسید. خداوند به پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم امر می فرماید كه از ما، فزونی علم را طلب كن: (و قل رب زدنی علما) [6] ؛ و بگو: پروردگارا علم مرا زیاد فرما!
یكی دیگر از ویژگی های این علم «وهبی» بودن آن است؛ بدان معنا كه اكتسابی نیست، بلكه بخششی از جانب خدای متعال است و در آن، موقعیت سنی و سایر شرایط عادی مطرح نیست. لذا یك كودك پنج ساله (همچون وجود مقدس امام عصر «عج» و یك نوزاد در گهواره (همچون حضرت عیسی علیه السلام)پس از نیل به مقام امامت یا نبوت، همان گونه از علم وهبی الهی بهره مند است كه حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و حضرت نوح علیه السلام در سنین پیری از این علم بهره داشته اند.
ویژگی دیگر علم امام علیه السلام، فراگیر بودن آن است. چنانچه پیش تر گفتیم امام رضا علیه السلام از وسعت علمی حجت خدا به «ماه آسمان» تعبیر فرموده اند: همانا منزلت امام در زمین بسان منزلت ماه در آسمان است، كه در جایگاه خود بر تمام اشیا اشراف دارد [7] .
بنابراین چگونه ممكن است چیزی از امور مردم بر ائمه علیه السلام پوشیده باشد، در حالی كه آنان حجت خدا بر خلق هستند.
[ صفحه 133]
آری! هر كس در طلب هدایت گام بر می دارد و دانش كتاب الهی را می جوید، باید به سراغ بزرگ مردی رود كه گنجینه های اسرار علوم الهی نزد اوست [8] و نشان افتخار «دروازه ی شهر علم» را از پیامبر آخرین دریافت داشته است. [9] .
بدیهی است كه به حكم حدیث ثقلین،این ویژگی در سایر جانشینان آن حضرت نیز استمرار یافته و همه ی آنان از سرچشمه ی زلال علوم نبوی سیراب شده اند و تشنگان و گم گشتگان را رهایی می بخشند.
[1] از من بپرسيد پيش از آنكه مرا نيابيد. خطبه 189 نهج البلاغه.
[2] بحارالانوار 201 / 40.
[3] خداوند مرا در مطلب دشواري قرار ندهد، مگر اين كه علي بن ابي طالب آنجا باشد. (الغدير 120 / 6).
[4] ينابيع المودة 65 / 1.
[5] الكافي 255 / 1 و بحارالانوار 136 / 17، باب 17.
[6] طه (114):20.
[7] بحارالانوار 138 / 26، ح 5.
[8] (قل كفي بالله شهيدا بيني و بينكم و من عنده علم الكتاب) (رعد (13):43) در روايات فراواني كه از پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نقل شده،مراد از آن كس كه دانش كتاب را در اختيار دارد. جانشينان حضرتش معرفي شده اند. (احقاق الحق 282 - 280 / 3).
[9] اشاره به حديث «أنا مدينة العلم و علي بابها». اساتيد عامي اين حديث در كتاب احقاق الحق 502 - 469 / 5 به طور مشروح آورده شده است.